Đó là những tinh thể đủ màu
sắc, long lanh như ngọc, rắn
như kim cương, búa đập
không vỡ, lửa thiêu không
cháy, được tìm thấy trong tro
hài cốt của một số nhà tu
hành. Cho đến nay, khi nền
khoa học kỹ thuật của nhân
loại đã phát triển ở trình độ
cao, các viên xá lị vẫn tồn tại
như một bí ẩn. Bảo vật của
nhà Phật "Xá lị" là phiên âm
của từ "sarira" trong tiếng
Phạn, nghĩa đen là “những
hạt cứng”. Theo ghi chép
trong lịch sử Phật giáo, khi
Phật tổ Thích Ca Mâu Ni viên
tịch, các tín đồ đã đem thi hài
đi hỏa táng. Sau khi lửa tàn,
họ phát hiện trong tro có rất
nhiều tinh thể trong suốt,
hình dạng và kích thước khác
nhau, cứng như thép, lóng
lánh và tỏa ra những tia sáng
muôn màu, giống như những
viên ngọc quý. Họ đếm được
cả thảy 84.000 viên, đựng
đầy trong 8 hộc và 4 đấu. Nó
được đặt tên là xá lị, là bảo
vật của Phật giáo. Những năm
gần đây, lịch sử Phật giáo và
giới khoa học đã ghi lại khá
nhiều trường hợp các vị cao
tăng sau khi viên tịch, hỏa
thiêu đã để lại xá lị. Tháng
12/1990, Hoằng Huyền pháp
sư ở Singapore viên tịch, sau
khi thi thể được hỏa thiêu,
người ta phát hiện thấy trong
phần tro của ngài có 480 hạt
cứng, loại cỡ như hạt đỗ
tương, loại nhỏ bằng hạt gạo,
trông gần như trong suốt và
tỏa sáng lấp lánh như kim
cương. Sau khi phân tích, các
nhà nghiên cứu đã xác định
rằng đó chính là xá lị. Tháng
3/1991, Phó hội trưởng Hội
Phật giáo Ngũ Đài Sơn, ủy
viên thường vụ Hội Phật giáo
Trung Quốc, sau khi viên tịch
đã được hỏa táng theo tâm
nguyện của ngài. Trong tro có
tới 11.000 hạt xá lị, đạt kỷ lục
thế giới từ trước đến nay về
những trường hợp xá lị được
ghi nhận chính thức. Viên xá lị
có thể to như quả trứng vịt,
đó là trường hợp của pháp sư
Khoan Năng, vị trụ trì Tây
Sơn Tẩy Thạch am ở huyện
Quế Bình, tỉnh Quảng Tây,
Trung Quốc. Ngày 27/9/1989,
ngài viên tịch ở tuổi 93. Sau
khi hỏa thiêu, người ta tìm
thấy trong tro hài cốt 3 viên
xá lị màu xanh lục, trong
suốt, đường kính mỗi viên lên
tới 3-4 cm, tựa như những
viên ngọc lục bảo. Trái tim
thành xá lị Trong một số
trường hợp, xá lị chính là bộ
phận nào đó của cơ thể không
bị thiêu cháy. Tháng 6/1994,
pháp sư Viên Chiếu, 93 tuổi,
trụ trì chùa Pháp Hoa (núi
Quan Âm, tỉnh Thiểm Tây,
Trung Quốc) trong một buổi
giảng kinh tối đã nói với các
đệ tử: "Ta sẽ để lại trái tim
cho chúng sinh". Sau đó vị sư
nữ này ngồi kiết già và viên
tịch. Theo đúng pháp quy của
nhà chùa, các đệ tử đặt thi
thể bà lên một phiến đá xanh,
xếp củi chung quanh và hỏa
hóa. Lửa cháy sáng rực suốt
một ngày một đêm. Trong
đống tro nguội, các đệ tử thu
được 100 viên xá lị to nhỏ
khác nhau. Có viên thì hình
tròn (xá lị tử), có viên lại nở
xòe ra như những bông hoa
(xá lị hoa). Những bông xá lị
hoa trông rất đẹp, lóng lánh
như những bông hoa tuyết,
chung quanh còn được giát
bằng những hạt xá lị nhỏ cỡ
hạt gạo, sắc đỏ, vàng, lam,
nâu... hết sức kỳ diệu. Nhưng
điều kỳ diệu hơn cả là trái tim
của bà không hề bị thiêu
cháy. Sau khi ngọn lửa tắt,
trái tim vẫn còn mềm, nóng,
rồi mới nguội dần và cứng lại,
biến thành một viên xá lị lớn,
màu nâu thẫm. Khoảng 100 đệ
tử có mặt trong lễ hỏa táng đã
tận mắt chứng kiến hiện
tượng lạ lùng đó. Theo lời kể
lại, pháp sư Viên Chiếu là
người từ bi, tính tình điềm
đạm và ôn hòa, thường ngày
bà chỉ ăn rất ít. Chùa Pháp
Hoa đã cho người mang những
viên xá lị đó đến giao lại cho
Hội Phật giáo tỉnh Thiểm Tây.
Khoa học còn "bó tay" Vài
chục năm trở lại đây, giới
khoa học bắt đầu tìm cách giải
thích những hiện tượng
huyền bí được nhà Phật nói
đến trong kinh điển. Thế
nhưng khi bắt tay vào nghiên
cứu hiện tượng xá lị, họ đã
gặp không ít trở ngại. Trước
đây, người ta không tin là có
xá lị Phật tổ. Mãi đến năm
1997, ông Peppé người Pháp
khi tiến hành khảo cổ tại
vùng Piprava, phía nam
Népal, đã tìm thấy những viên
xá lị đựng trong chiếc hộp
bằng đá. Trên hộp có khắc
những văn tự Brahmi, nội
dung như sau: “Đây là xá lị
của đức Phật. Phần xá lị này
do bộ tộc Sakya, nước
Savatthi phụng thờ”. Khám
phá này đã chứng minh:
Những gì được ghi trong kinh
Trường A Hàm và một số kinh
sách khác về việc phân chia
xá lị đức Phật thành 8 phần
cho 8 quốc gia cổ đại khi Phật
nhập Niết bàn là có thật. Điều
kỳ lạ là trải qua hơn 25 thế
kỷ, xá lị đức Phật vẫn còn
nguyên vẹn, lấp lánh màu sắc.
Về sự hình thành của những
viên xá lị, cho đến nay vẫn
tồn tại nhiều cách giải thích
khác nhau. Các nhà xã hội học
cho rằng, do thói quen ăn
chay, thường xuyên sử dụng
một khối lượng lớn chất xơ
và chất khoáng, quá trình tiêu
hóa và hấp thu rất dễ tạo ra
các muối phosphate và
carbonate. Những tinh thể
muối đó tích lũy dần trong các
bộ phận của cơ thể và cuối
cùng biến thành xá lị. Tuy
nhiên, giả thuyết này không
đủ sức thuyết phục. Bởi lẽ số
người ăn chay trên thế giới có
tới hàng trăm vạn, nhưng tại
sao không phải ai khi hỏa
táng cũng sinh xá lị? Số
người theo đạo Phật cũng
nhiều vô kể, thế nhưng tại
sao trong cơ thể những tín
đồ bình thường lại không có
xá lị? Một số nhà khoa học
cho rằng, có thể xá lị là một
hiện tượng có tính bệnh lý,
tương tự như bệnh sỏi thận,
sỏi bàng quang, sỏi mật... Giả
thuyết này cũng khó đứng
vững. Bởi vì, sau khi đưa xác
đi thiêu, trong phần tro của
những người mắc các chứng
bệnh kể trên không hề phát
hiện xá lị. Mặt khác, những
cao tăng có xá lị thường sinh
thời thường rất khỏe mạnh,
tuổi thọ cũng rất cao. Nhà
Phật cũng có những quan
điểm riêng về vấn đề xá lị.
Quan điểm thứ nhất cho rằng
xá lị là kết quả của quá trình
tu hành và khổ luyện. Quan
điểm thứ hai cho rằng đó là
kết quả của quá trình tu
dưỡng đạo đức, chỉ xuất hiện
ở những người có tấm lòng
đại từ đại bi, luôn làm việc
thiện. Tuy nhiên, cuối cùng thì
xá lị đã được hình thành như
thế nào? Thành phần của nó
ra sao? Chẳng phải kim loại,
chẳng phải phi kim, cũng
chẳng phải kim cương, lục
bảo, chỉ là tro cốt còn lại của
người tu hành sau khi hỏa
táng; vậy mà sao đốt không
cháy, thậm chí vẫn sáng lấp
lánh màu sắc, thách thức với
thời gian, chẳng mảy may hư
hỏng...? Hàng loạt câu hỏi như
vậy cho đến nay vẫn chưa có
lời giải đáp